PRAWNIK ODPOWIADA CZ. 4 – CZY MOŻNA ODWOŁAĆ DAROWIZNĘ

CZY MOŻNA ODWOŁAĆ DAROWIZNĘ

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Stronami umowy darowizny są darczyńca oraz podmiot, względem którego darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego.

Nieodpłatność darowizny powoduje, że umowa ta jest zawierana często między osobami bliskimi, które łączą silne więzi emocjonalne.

Przepisy Kodeksu cywilnego dopuszczają możliwość odwołania darowizny.

Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Uprawnienie darczyńcy do odwołania darowizny, która jeszcze nie została wykonana, jest uzależnione od zmiany stanu majątkowego darczyńcy. Zmiana stanu majątkowego darczyńcy tylko wtedy może uzasadniać odwołanie darowizny na podstawie art. 896 KC, gdy nastąpiła w okresie między zawarciem umowy darowizny a przed jej całkowitym wykonaniem.

Troszkę inaczej wygląda sytuacja w przypadku darowizny już wykonanej. Przepisy stanowią, że darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Na obdarowanym spoczywa moralny obowiązek wdzięczności, który powinien być realizowany między innymi poprzez świadczenie pomocy, gdy sytuacja darczyńcy tego wymaga. Sam jednak brak okazywanej w taki sposób wdzięczności nie jest jednak przesłanką wystarczającą do odwołania darowizny na podstawie art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego.

Rażąca niewdzięczność, będąca przesłanką warunkującą możliwość odwołania wykonanej darowizny, jest klauzulą generalną. Ważne jest, że niewdzięczność może być stwierdzona dopiero po uwzględnieniu całokształtu okoliczności dotyczących zarówno obdarowanego, jak i darczyńcy.

W orzecznictwie zostało zaprezentowane stanowisko, zgodnie z którym jako rażąca niewdzięczność może być potraktowane zachowanie obdarowanego, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Nie chodzi bowiem o zwykłe konflikty, lecz rozmyślne działanie mające charakter zamierzonych nieprzyjaznych aktów.

Przesłanka niewdzięczności w stopniu rażącym ma kwalifikowany charakter, odnoszący się do zachowań, które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Jako kryterium pomocne w ocenie zachowania obdarowanego wskazuje się dobre obyczaje w konkretnym środowisku oraz zwyczajowe relacje między obdarowanym a darczyńcą.

Jak odwołać darowiznę?

Do odwołania darowizny uprawniony jest darczyńca oraz jego spadkobiercy. Jeśli chodzi o tych drugich to spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

Odwołanie darowizny następuje poprzez złożenie obdarowanemu oświadczenia na piśmie o odwołaniu darowizny.

Należy zaznaczyć, że samo oświadczenie nie powoduje, że zostaje przywrócony pierwotny stan własności przedmiotu darowizny. Oznacza to, że samo złożenie oświadczenia na piśmie nie wystarczy. Dlatego oprócz oświadczenia darczyńcy o odwołaniu darowizny obdarowany powinien w drodze umowy przenieść własność przedmiotu darowizny z powrotem na darczyńcę. Jeżeli obdarowany odmówi przeniesienia przedmiotu umowy na darczyńcę, darczyńca powinien złożyć do sądu pozew o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesienie przedmiotu umowy z powrotem na darczyńcę.

Odwołanie darowizny wiąże się z zachowaniem określonego w przepisach terminu. Darowizny nie można odwołać po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Zatem w przypadku darowizny wykonanej, jej odwołanie możliwe jest w ciągu roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o dokonanym przez obdarowanego akcie niewdzięczności.

Niniejszy artykuł został opracowany na podstawie:

1. Ustawy z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. „ Kodeks cywilny” . ( t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459)
2. SN z 7.5.2003 r., IV CKN 115/01, Legalis
3. SN z 4.2.2005 r., I CK 571/04, Legalis
4. SN z 7.5.2003 r., IV CKN 115/01, Legalis
5. SA Białystok z 8.09.2017 r., I ACa 226/17
6. SA Katowice z 24.03.2017 r., I ACa 1230/16

KWIECIEŃ  2018

materiał został opracowany w ramach zadania publicznego pn. „Prowadzenie w roku 2018 na terenie powiatu bocheńskiego dwóch punktów nieodpłatnej pomocy prawnej w miejscowości Drwinia i Lipnica Murowana” realizowanego przez   Stowarzyszenie „Rodzina Kolpinga w Bochni”  na podstawie umowy nr OR 273.21.2017 zawartej w dniu 19 grudnia 2017 r. z Powiatem Bocheńskim.

Zadanie jest finansowane ze środków budżetu państwa.