PRAWNIK ODPOWIADA CZ. 5 – UMOWA POŻYCZKI c.d.

pożyczki c.d.

Odsetki

W ujęciu Kodeksu cywilnego umowa pożyczki jest umową darmą (grzecznościową) i wtedy zbliża się swym charakterem do umowy użyczenia (art. 710 k.c.). Umowa ta może jednak zostać zawarta pod tytułem odpłatnym. W tym przypadku świadczenie biorącego pożyczkę polega zwykle na zapłacie odsetek ( art. 359 k.c.), ale także odsetek pobieranych w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku, jeśli były one przedmiotem umowy, zezwoleniu na korzystanie z rzeczy, udziale w zysku osiągniętym przez biorącego w związku z używaniem przedmiotu pożyczki^.[1]

Przez odsetki rozumie się zwykle wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku. Odsetki, jako dochód od kapitału, powinny być zgodne z funkcją, jaką pełnią odsetki, czyli refundować wierzycielowi spadek wartości pieniądza i dawać dochód, jaki wynikałby z przeciętnej lokaty lub inwestycji pieniężnej w okresie, w którym Umowa korzysta się z pieniędzy, nawet po terminie ich zwrotu.[2]

Odsetki tzw. kapitałowe należne są za czas od powstania zobowiązania do jego wymagalności, jako wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy. Wskazać także trzeba, że przepisy kodeksu cywilnego o umowie pożyczki nie przewidują roszczenia o odsetki kapitałowe. Do powstania takiego roszczenia konieczne jest stosowne i jasno określone postanowienie umowne, świadczy o tym art. 359§ 1 kodeksu cywilnego, który stanowi, że odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.

Od tego rodzaju odsetek należy odróżnić odsetki za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego (art. 481 § 1 kodeksu cywilnego), które nożna traktować jako quasi odszkodowanie, odszkodowanie ryczałtowe czy też swoistą represję cywilną.

Zgodnie z art. 359 kodeksu cywilnego, jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne).

Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.

Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Poczynając od dnia 1 stycznia 2016 r. wysokość odsetek ustawowych wynosi 5% w stosunku rocznym.[3]

PODATEK od czynności cywilnoprawnych

Zgodnie z przepisami podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają m.in. umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, Obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem art. 5, ciąży przy umowie pożyczki – na biorącym pożyczkę.                                                     Podstawę opodatkowania stanowi przy umowie pożyczki kwota lub wartość pożyczki, a w przypadku umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.

Podatek od umowy pożyczki wynosi 2%. [4]

Zwalnia się od podatku następujące czynności cywilnoprawne m.in.

1) w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2017 r. poz. 833 i 858), w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, pod warunkiem:

– złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, z wyłączeniem przypadku, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego,

– udokumentowania otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na jego inny rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, lub przekazem pocztowym,

2) na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu – na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn,

3) na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami niż osoby, o których mowa w lit. b i c, do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5000 zł od jednego podmiotu i 25 000 zł od wielu podmiotów – w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r.,

1. Podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatkuodczynności cywilnoprawnych, według ustalonego wzoru, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika.
2. Notariusze są płatnikami podatkuodczynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego.

Z uwagi na powyższe warto podkreślić, że zwolnienia wyglądają tak samo jak w przypadku darowizny. Tzw. I grupa podatkowa jest zwolniona z zapłaty tego podatku do kwoty 9637 zł. Gdy pożyczka przekracza tę kwotę, należy zapłacić podatek w wysokości 2% od nadwyżki.

Jeśli jednak umowa pożyczki jest zawarta pomiędzy osobami znajdującymi się w I grupie podatkowej to też można liczyć na zwolnienie, jednak pod warunkiem, że:

– w ciągu 14 dni należy złożyć deklarację PCC-3 do właściwego Urzędu Skarbowego

– pieniądze wpłyną przelewem bankowym, pocztowym lub na rachunek SKOK.

Jednakże, stawka podatku  wynosi 20%, jeżeli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:

1) podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony;

2) biorący pożyczkę, o którym mowa w art. 9 pkt 10 lit. b, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Kto wchodzi do I grupy podatkowej?

Do grupy tej należy najbliższa rodzina, czyli: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie.

[1] A. Szpunar, O umowie pożyczki, s. 32; J. Gudowski, w: G. Bieniek, Komentarz KC, t. 2, 2005, s. 349.

[2] I ACa 1815/15 – wyrok SA Łódź z dnia 27-06-2016

[3] Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie wysokości odsetek ustawowych ( M.P. z 2016 r. poz. 46)

[4] USTAWA O PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH

¹⁾z dnia 9 września 2000 r.  (Dz.U. z 2017 r. poz. 1150)

CZERWIEC  2018

materiał został opracowany w ramach zadania publicznego pn. „Prowadzenie w roku 2018 na terenie powiatu bocheńskiego dwóch punktów nieodpłatnej pomocy prawnej w miejscowości Drwinia i Lipnica Murowana” realizowanego przez   Stowarzyszenie „Rodzina Kolpinga w Bochni”  na podstawie umowy nr OR 273.21.2017 zawartej w dniu 19 grudnia 2017 r. z Powiatem Bocheńskim.

Zadanie jest finansowane ze środków budżetu państwa.